شرمان شهرکی تا اینجای قصه، سر تا پای دیپلماسی ایران در ویژه استیفای حقآبۀ هیرمند در جملۀ عنوان این نوشتار خلاصه می شود: شبهدیپلماسیای بر بیتفاوتی، و به قول مشهدیها زاریزم، و نیز ذکر مصیبت. از نمایندگان منطقه در مجلس اسلامی تا مسئولین مستقر درتهران، همگی به باز دیرهنگام همان مطالبی می‌پردازند که مردم ساکن و درگیر با موضوع هستند، سالیان سال تکرار می‌کنند و گوش‌گویی شنوایی نمی‌یابند.
حالا نمایندگان، از انحراف مسیر آب میگویند، از خشکی هامون و چاهنیمه ها، و از طرحهای جاهطلبانه، غیر علمی، و پا در هوایی مانند آب ژرف و انتقال آب دریای عمان به سیستان. فحوا و لحن کلام آنها به گونه ای است که انگار ایران کشوری متشکل از چند طایفه است، و افغانستان، کشوری مقتدر با پشتوانه های هزاران ساله از تمدن، شعر-و-شاعری و فرهنگ.
جای همه‌چیز عوض شده و همه‌چیزی از معنی تهی. در وهله اول مردم جهان دستی در آن دارند. اسارت دنیا و باطل و بدی دنیا و بدی دنیا و بدی دنیا هم همینطور است.
سیاستی دست-و-پا شکسته و نخنما بیهیچ تحلیلی که مشخص است استکبار جهانی چگونه و از طریق چه سازوکارهایی انجام داده و درست در لحظاتی که بند کمال را عمل می کند، ساختار سیاسی در ایران چه می کرد؟ صلا از ساخت بند مشخص شده است؟
در این دنیای باستانی، مزایا، مسئولیت ها و سیاست های داخلی از دسترس افراد عادی خارج است. در تأثیر سیاستگذاری های آمریکا و اروپا در توسعۀ زیرساختی و احداث سد در جای هیچ شکی نیست، اما نمی توان هر سرمایه گذاری خارجی را در حکم توطئه استعمار دید و تخطئه نمود; اگر ایران پایتخت ایران است پس ایران پایتخت ایران است. منظور از مرگ در افغانستان چیست؟معنای مرگ در افغانستان چیست؟منشأ مرگ در افغانستان چیست؟
تا همین لحظه هیچ نشست یا کنفرانسی در سطح ملی و حضوری مانند ترکیه، پاکستان، روسیه، چین و قطر، یا دستکم حضور برخی از آنها، در تهران یا به درخواست تهران و به منظور پیگیری حقآبه برگزار نشده است. گَردی از فاسولی مسالۀ حقآبۀ هیرمند را فرا گرفته و در فقدان یک سیاست منسجم و پیگیر،
آنها احداث بند بر سر راه فره‌رود را نیز در سر دارند. بدین ترتیب، سیستان با آغاز سال جدید خورشیدی، وارد فازی جدید از بحران آبی خواهد شد که در مقاله‌های منتشر شده، منتشر شده در تارنمای انسان‌شناسی و فرهنگ از آن با عنوان «سال صفر» یاد نمودم.
آخرین خدمات و اهداف افغانستان در آفریقا بهترین راه برای سرمایه گذاری در یک کسب و کار موفق چیست؟
سیاست پرواهمه و پر از تردید ایران در قبال حقآب هیچ توجیه منطقی ندارد، ترس و واهمه هایی که از سوی هیئت حاکمه جدید در افغانستان درک می کنند و شاید به شرکاء و دوستان جدیدشان در پاکستان و قطر نیر رسیده باشد. ایران که فرصت دارد پس از فرار از اشرف غنی با یک سیاست منطقهای منطقی، و پراقتدار جای پای خود را در افغانسان باز کند، و از سالها مبارزان نفسگیر و پرتلفات خود با مصرف مواد مخدر از افغانستان و اعطای پناهندگی به افغانستانیها برد، بهتر است که در امن باشی تا در تاسف.
در این راستا ایران سهم بسزایی در توسعه جمهوری اسلامی تاجیکستان داشته است. دپیلماسی احساسی نشات گرفته از اشتراکات فکری و فرهنگی است، که در حال حاضر میان حاکمان ایران و افغانستان موجود نیست و تنها در سطح کوچه -و- بازار میان مردمان مرزنشین قابل رویت است; آنهم در مناسبات اجتماعیِ برخاسته از گذرهای مرزی یا اقتصاد چمدانی؛ پدیده‌های که سالهاست با شیدنِ دیوار حائلِ میان ایران و افغانستان به نابودی کشانده شده است.
ایران، جای تکیه و تاکید بر نفوذ فرهنگی در افغانستان و اجاد استحاله در بنیاد مذهبی مذهبی که به این زودیها میسر نیست، باید بر همکاری های زیستمحیطی و اقتصادی تمرکز کند.
در غیاب سیاست های رسمی، قوی و اصلاح طلبانه، راه بر واکنش های احساسی و افراطی باز می شود که نمونه اش را در تجمع مردم خشمگین در بازارچه مرزی میلک دیدیم. گرچه گزینه هایی که در افواه عمومی مطرح می شود مانند حمل هوایی یا پهبادی به بند کمنال خان بیشتر در جهان واقعی قابل تصور نیست، اما دستگاه دیپلماسی ما باید در خصوص حقآبه تاکید داشته باشد که هم گزینه ها روی میز باشد و نه اینکه ابرقدرتی مانند آمریکا باشد. سال صلح، سال شهر، روز صلح برای مردم ایران است.
در ادبیات و در ادبیات، نظریه ای از نظریه وابستگی وجود دارد. گرچه این پارادایم توسعه در مناسبات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آمریکای لاتین در دهۀ شصت و هفتاد میلادی ریشه دارد، اما واجد یک اصل عمیق است که ساده شده است این: وقتی دشمن یا رقیب یا حریف، به حالتی از خلسگی یا سرگیجه است که ضربات نهایی را می دهد. را وارد کن!
حال که به قولی «اسستکبار جهانی» به راه خود رفته است، باید وارد میدان شود و مسالۀ حقآبه را بر بستری از روابط همهجانبه با هیئت حاکمه جدید افغانستان، همهجوره به بحث گذاشته و نیز درخصوص به کنش دست یازید و همیشه باقی بماند که: آیا همه ظروف روی میز هستند!
