بحران تورم جهانی چگونه در سمت ایران پایان خواهد یافت؟

در رفتن محمدمهدی حاتمی; اپیدمی کرونا منجر به افزایش شدید تورم در اقتصاد جهانی و همچنین در اقتصاد کشورهای مختلف شده است. در ایران، آمارهای رسمی نشان می دهد که نرخ تورم بین 42 تا 45 درصد است و ارقام غیررسمی حاکی از آن است که این نرخ بسیار بالاتر است (حدود 90 درصد تا 130 درصد و حتی 200 درصد).

در ترکیه نرخ رسمی تورم حدود 21 درصد است و همین نرخ توسط نهادهای مستقل جهانی 58 درصد تعیین شده است. کشورهایی مانند آرژانتین و لبنان که نرخ تورم بالایی دارند، اساسا از ایران و ترکیه جلوتر هستند.

فرارو گفت، اما این وضعیت منحصر به کشورهای دارای اقتصاد ضعیف یا اقتصادهای نوظهور نیست. داده های رسمی نشان می دهد که «شاخص قیمت مصرف کننده» (CPI) که می توان آن را نمادی از تورم دانست، با نرخ بی سابقه ای در ایالات متحده افزایش یافته است. اما همه اینها به چه معناست و چه تاثیری بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟

وقتی ” کفگیر همه به ته دیگ می خورد “

بر این اساس، تورم در ایالات متحده در اکتبر 2021 به 6.2 درصد رسید که بالاترین سطح در 30 سال گذشته است. اخیراً مرکز تحقیقاتی پیو در آمریکا گزارشی درباره این موضوع منتشر کرده و نوشته است که این افزایش تورم با موارد قبلی در اقتصاد آمریکا متفاوت است.

دوره اوج تورم را می توان مربوط به «سیکل تجاری» یا «چرخه تجاری» دانست که در آن اقتصاد دائماً در حال تبدیل به «رکود» و «تورم» است.

با این حال، وضعیت فعلی متفاوت به نظر می رسد زیرا تورم به دلیل اختلال در “زنجیره تامین جهانی” افزایش یافته است. به زبان ساده، اپیدمی کرونا مانع از رسیدن مواد خام به «چین»، به عنوان مثال، از «کنیا» شده است. اختلال در تولید در کارخانه های چینی؛ کالاهای چینی به ایالات متحده نمی رسد و تورم افزایش می یابد زیرا تولید در ایالات متحده سطوح قبلی تقاضا را حفظ می کند.

با این حال، این وضعیت به ایالات متحده محدود نمی شود. اگر به ایران فکر نمی کنید (که به دلیل تحریم ها نمی تواند نفت و کالا صادر کند)، منطقه غرب آسیا و سایر کشورهای نفت خیز خلیج فارس مشکل مشابهی دارند: جهان نفت کمتری می خرد. پول کمتری برای خرج کردن دارند و در نتیجه سطح رفاه (بخوانید قدرت خرید شهروندان) در این کشورها پایین است.

همش تقصیر آمریکا بود؟

اما در این میان، ایالات متحده از راه های دیگری سرزنش می کند: دولت ایالات متحده از اواسط سال 2020 حدود 3 تریلیون دلار (3 تریلیون دلار معادل 15 برابر تولید ناخالص داخلی سالانه ایران) جمع آوری کرده است. نقدینگی وارد اقتصاد کشور شده است.

این پول (که می توان آن را معادل چاپ پول در نظر گرفت) در واقع به صورت چک از شهروندان آمریکایی به منظور تشویق مردم به خرج کردن دریافت می شد. علاوه بر این، دولت ایالات متحده 2 تریلیون دلار دیگر نیز در همین راه هزینه کرده است.

البته برنامه های بلندپروازانه دیگری نیز برای نوسازی زیرساخت های ایالات متحده وجود دارد، از جمله طرح 1.2 تریلیون دلاری بایدن که اخیراً توسط کنگره ایالات متحده تصویب شد و آماده سرمایه گذاری در زمینه های مختلف است.

چاپ دلار آمریکا، تورم جهانی

همه اینها به معنای تورم برای اقتصاد جهانی است، اما چگونه؟ داستان ساده است: دلار آمریکا به تنهایی 70 درصد از کل معاملات اقتصادی جهان را تشکیل می دهد و سایر ارزها مانند یورو، ین ژاپن یا یوان چین کمتر از 30 درصد از کل معاملات را تشکیل می دهند. مالی جهانی درگیر است.

به بیان ساده، آمریکا برای حل مشکلات داخلی اقتصاد خود دلار چاپ کرده است و با وجود همه مردم دنیا و همه شرکت های بین المللی که به دلار کار می کنند، قدرت خرید هر دلار آمریکا از همه دارندگان آن کم شده است.

به طور خلاصه، مانند بحران سال 2008، یک فروپاشی داخلی در اقتصاد ایالات متحده می تواند منجر به یک بحران جهانی شود و این همان چیزی است که اکنون در حال رخ دادن است. در واقع باید منتظر موج تورم در اقتصاد جهانی باشیم که ممکن است در ماه های آینده شکل دیگری به خود بگیرد.

چه بر سر ایران می آید؟

خبر خوب برای ایران این است که این امواج فاجعه بار یا به ایران نمی رسد یا دیرتر می آید. دلیل اصلی بی طرفی اقتصادی ایران است. در بحران سال 2008 نیز این اتفاق افتاد و سطح ادغام اقتصاد ایران با اقتصاد بین‌الملل مثلاً مانند اقتصاد ترکیه نبود، میزان تخریب آن بحران در ایران به اندازه ترکیه نبود. . .

بانک های بین المللی در ایران فعال نیستند و تعداد کمی از شرکت های خارجی در اقتصاد ایران حضور دارند. بنابراین شوک های تورمی از اقتصاد جهان به اقتصاد ایران منتقل نمی شود یا دیرتر و با تخریب کمتری سرایت می کند.

البته نباید ساده‌سازی کرد: بروز مشکلات اقتصادی در کشورهایی که با ایران تجارت می‌کنند، هر چه که باشد، به ایران نیز سرایت می‌کند. مثلاً اگر عراق پول کمتری برای خرج کردن داشت، طبیعتاً کمتر از ایران خرید می کرد.

اما این شرایط می تواند از نظر روابط بین المللی نیز به نفع ایران باشد. به عنوان مثال، ترکیه اکنون در بحرانی است که می تواند تأثیر بی سابقه ای بر اقتصاد این کشور بگذارد.

با توجه به اینکه ترکیه تحت فشار سیاسی آمریکا و اروپا قرار دارد و یکی از ستون های اقتصاد این کشور (صنعت گردشگری) در بحران است، ایران می تواند به آن نزدیک شود و از ترکیه برای دور زدن تحریم ها استفاده کند.

مهمتر از همه، بحران های اقتصادی جهان (مانند سایر بحران ها در هر منطقه و در هر سطحی) می تواند برای برخی پرهزینه و برای برخی دیگر قوی باشد. ایران نیز می تواند تا حدودی از این موقعیت استفاده کند.